De hippe industriële ontmoetingszaal van Pakhuis West in Amsterdam zit vol met experts uit de pensioenwereld. Tijdens deze ‘Future of Pensions Deep Dive’-bijeenkomst wapenen ze zich voor ‘s werelds grootste hackathon op blockchaingebied: teams van programmeurs werken straks 3 dagen de klok rond aan de toekomst van het pensioenstelsel. Want als het aan de oprichters ligt, verandert dat volledig door de blockchain.

De ‘Future of Pensions Deep Dive’ is nog niet de Blockchaingers-hackathon zelf; die vindt pas in april plaats. Om daaraan mee te doen is een gedegen voorbereiding nodig, en daarom zitten hier mannen en vrouwen van pensioenfondsen, de overheid, verzekeringsmaatschappijen en allerlei andere instanties die met pensioenen te maken hebben. In april bouwen zij en hun teams 3 dagen lang applicaties rondom dat onderwerp.

Grote hackathon

‘Blockchaingers’ is de grootste blockchainhackathon van de wereld, en daar is oprichter Rutger van Zuidam trots op. “Nieuwe blockchaintechnologieën kun je alleen bouwen als je samenwerkt. Dan ontstaat er een energie waarmee je prachtige producten opzet.”

Tijdens de hackathon werken teams aan blockchainapplicaties op verschillende gebieden. Pensioenen zijn er één van, maar ook energie, infrastructuur en gezondheid komen aan bod.

Volgende versie van internet

Samenbrengen, ‘synergieën creëren’, katalysators… Wie met Van Zuidam praat vindt het misschien wat abstract klinken, maar de expert heeft wel degelijk praktische ideeën over blockchaintechnologie. “Je kunt blockchain op alles toepassen waar administratie in voorkomt. Dat is zowat iedere industrie. De blockchain verandert straks alles, het is alsof we de volgende versie van het internet bouwen!”

Pensioenstelsel

Bij een nieuw en sexy onderwerp als blockchain lijkt iets stoffigs als het pensioenstelsel niet echt te passen. Maar volgens Van Zuidam is dat niet helemaal waar. “We hebben in Nederland het beste pensioenstelsel ter wereld. Dat moet je uitbouwen en naar de rest van de wereld brengen. De blockchain maakt het makkelijker om te sparen voor je oude dag, zelfs als je daar normaal gesproken niet mee bezig bent.”

Het pensioenstelsel bestaat bovendien uit precies die elementen waar blockchainevangelisten van zeggen dat de blockchain soelaas kan bieden: veel partijen met allemaal andere belangen, en de noodzaak informatie voor lange tijd te bewaren.

Wederzijds vertrouwen

Wat betreft dat eerste heeft de blockchain wat weg van het verkeer, denkt Van Zuidam. “Dat werkt ook op basis van wederzijds vertrouwen. Op de weg hebben we allemaal regels die we volgen, het is een samenwerking van vertrouwen. Dat is de blockchain ook.” Dat vertrouwen is uitgerekend in de pensioensector belangrijk. Daar zitten veel partijen die tegengestelde belangen hebben, maar met een blockchain is dat niet zo’n probleem. “Het is alsof je het poldermodel opnieuw uitvindt”, zegt Van Zuidam.

Dat bevestigt Hidde Terpoorten, blockchain-lead bij ‘ecosysteempartner’ APG. “Als er ergens veel partijen samenkomen is een blockchain van echte toegevoegde waarde. Blockchain is dan de infrastructuur die hen allemaal verbindt.”

Evert van der Steen, partner en pensioenexpert bij Deloitte: “Cruciaal is dat de overheid, toezichthouder en de pensioensector in gezamenlijkheid optrekken. Wanneer bijvoorbeeld het toezicht gecentreerd blijft rondom ‘de oude wereld’ zal een ontwikkeling als blockchain leiden tot het uitvergroten van tegengestelde belangen. Een set aan gemeenschappelijke uitgangspunten over de partijen en haar individuele belangen heen, is stap één in het neerzetten van een constructieve dialoog en duurzame oplossing.”

Andere pensioenen

Blockchain is niet zomaar een nieuwe infrastructuur die de administratie aan de achterkant wat simpeler maakt – zoiets is niet erg spannend. Volgens de winnaar van de hackathon van vorig jaar verandert de blockchain straks compleet hoe ons pensioenstelsel eruit ziet.

“Wij gingen juist uit van de vraag hoe we nu en misschien later tegen geld en bezit aankijken”, vertelt Nathalie Drost. Zij en haar team wonnen vorig jaar de hackathon met het idee om een pensioenstelsel te bouwen op basis van iemands levensbehoeftes.

Een terecht uitgangspunt, volgens Van der Steen. “Door de steeds verdergaande individualisering worden de eigen wensen en eisen voor de oudedagsvoorziening (wonen-zorg-pensioen) per deelnemer het uitgangspunt. Blockchain moet worden gezien als middel om deze veranderende perspectieven te faciliteren, niet als doel op zich om – bijvoorbeeld- ‘eendimensionaal’ uitvoeringskosten verder te verlagen.”

Smart contracts voor slim bezit

“Een dak boven je hoofd, eten, stroom, een auto… Als je dát regelt en via een blockchain bijhoudt is dat een goed alternatief.” Drost noemt een windmolen als voorbeeld, die meerdere gepensioneerden samen kopen of leasen. “Met smart contracts houd je dan precies bij welk deel iemand inlegt, en hoeveel hij dus terugkrijgt als hij is gepensioneerd.”

Dat betekent dat de rol van een pensioenfonds in de toekomst radicaal verandert. “180 graden”, zegt Drost. “In plaats van geldbeheer moet een pensioenfonds dan misschien juist zorgen voor het onderhoud van de windmolen of de auto.” Inmiddels werkt Drost bij pensioenuitvoerder APG met een team om die applicatie verder uit te bouwen.

APG ziet veel toekomst in de blockchain, zegt Terpoorten. “Toen we in 2015 mogelijke toepassingen voor de blockchain zochten ontdekten we al snel dat er niet één oplossing was. Of twee of drie. We vonden 150 mogelijke toepassingen voor deze technologie in het pensioendomein, veel te veel om allemaal op te pakken.” Daarom focust APG zich op 3 hoofdthema’s: infrastructuur, ‘smart pensions contracts’, en vermogensbeheer.

Persoonlijker

Ook Van Zuidam ziet veel veranderingen in het pensioenstelsel voor zich. “Je pensioen kan veel persoonlijker, en dat willen mensen in de toekomst ook. Met een blockchain erachter kun je bijvoorbeeld veel beter zien wat er met je geld gebeurt, iets waar steeds meer mensen behoefte aan hebben.”

“Je kunt dan zeggen: ‘Ik wil niet dat mijn geld naar wapens gaat, of naar fossiele brandstoffen, of de bio-industrie.’ Dat is een heel persoonlijke manier van beleggen.”

Sceptisch

Niet iedereen in de zaal is even optimistisch over die houding. Misschien terecht, hier zitten mannen en vrouwen die al jaren in de pensioensector zitten en zich niet van de wijs laten brengen door iedere zogenaamd radicale verandering. “Het maakt toch niemand uit waar zijn pensioengeld straks in wordt geïnvesteerd?” vraagt iemand tijdens de afsluitende vragenronde. Daar denkt het panel anders over. De Blockchaingers-hackathon is juist bedoeld om dat aan te pakken. Out-of-the-box denken en de blockchain realistischer maken voor de toekomst, dát is wat er moet gebeuren. Dat zijn de antwoorden die tussen 5 en 8 april worden beantwoord.

Voor digitale transformatie is lef nodig. Vaste patronen moeten worden doorbroken. Welke rol spelen exponentiële technologieën als blockchain en artificial intelligence hierbij? En wat is het verschil tussen digitaal doen en digitaal zijn, als bedrijf? Lees ook dit artikel over de toekomst van bitcoin en blockchain en bekijk deze infographic die de groei van blockchain laat zien.